18 Primo piano AA
AA
tracce 5/2020
Note
Sottolin.
«Checosacerchiamodavvero?» Alcuniflashdallastampaitalianaedeuropea(suclonline.orgtrovereteun’ampiaraccoltadiarticoli)

JuliaKristeva(LaLettura,29marzo) Sonocolpitadall’incapacitàcontemporaneadiesseresoli.Tuttaquestaesaltazioneiperconnessafavivereunisolamentodavantiaglischermichenonhaabolitolasolitudine,mal’haincistataneisocialmedia,l’hacompressaneimessaggieneidati.Personegiàdevastatedallasolitudineoggisiscopronosoleperchéhannoleparole,isegni,leicone,mahannopersolacarnedelleparole,lasensazione,lacondivisione,latenerezza,ildovereversol’altro,lapreoccupazionedell’altro.Lacarnedelleparolelaoffriamoinpastoalviruseallamalattia,maeravamogiàorfanidiquestadimensioneumanacheèlapassionecondivisa.(...)All’improvvisocirendiamocontochesiamosoliechenonabbiamocontatticonilnostroforointeriore.Siamoschiavideglischermichenonhannoaffattoabolitolasolitudine,l’hannoassorbita.(...)L’epidemiaciobbligaaconfrontarci,oltrecheconlasolitudine,conilimitielamortalità.Lasituazioneattualecifacomprenderechelavitaèunasopravvivenzacontinuaperchéesistonolimiti,obblighi,fragilità,unadimensionechenellereligionierabenpresenteechel’umanesimocontemporaneotendeacancellare.Cosìcomesitendeadespelleredanoilaquestionedellamortalità,illimitepiùgrandechepurefapartedellanaturaedellavita. AlainFinkielkraut(LeFigaro,26marzo) Finoaieri,eravamoinmaggioranzadeimessaggeri.MichelSerres,prendendoleparoleallalettera,dicevaaddirittura“degliangeli”.Liberatidalpesodell’appartenenzaedaciòcheHeideggerchiamava,perdesignarel’esistenzaumana,l’“esserci”,nonstavamopiùfermi.Eravamoinebriatidall’eliminazionedelledistanze.Lafluidità,lamobilità,l’ubiquità,avevanosostituitoivecchimodidiabitareepensarelaTerra.(...)Lo“sradicamento”sarebbediventatolaleggeuniversaledelmondoumano.Epoieccocheunvirussiinsinuafragliangeli,eguastatutto.Lanostrarealtàhacominciatoasomigliareaunfilmcatastrofico.Almovimentismoèsuccedutoilconfinamento,e,volenteonolente,cisiamosottomessiall’imperativocheriassumevapertuttiimillenniallospiritodireazione:“Resta!”.(...)Civieneripetutosenzasostacheil98percentodeipazientiinfettatidalCoronavirusguarisce.Selalogicaeconomicaregnasseincontrastata,lenostresocietàavrebberosceltodilasciarecheciòaccada.Lamaggioranzadellapopolazionesarebbestatacolpitaesisarebbeimmunizzata.Sarebberomortiipiùvecchi,ipiùvulnerabili,leboccheinutili,insomma.Manonabbiamovolutoquestaselezionenaturale.Eseilconfinamentoèsemprepiùrigido,èproprioperchésivuoleevitarediintasaregliospedaliedifarelaselezionetraimalati:questoquino,èquasisenzarespiro;questoquisì,perchéhalaforzadell’età.Forselaguerraciobbligheràaquestiesercizidipriorità.Macifannoorrore.Lavitadiunanzianovaletantoquelladiunapersonainpienopossessodellesueforze.L’affermazionediquestoprincipiodiuguaglianzainunperiodotormentatocomequellochestiamoattraversandomostracheilnichilismononhaancoravintoecherestiamounaciviltà. Jean-PierreLeGoff(LeFigaro,18marzo) Nellanostravitaquotidiana,èemersaunapandemiadaCoronavirus,el’angosciadellamalattiagraveedellamortesièinfilataneirapportisociali.Sonoinostripuntidiriferimentofamiliarieilnostromondochevacillano,conpossibilieffettididisorientamento.(...)IlfenomenodelCoronavirushasconquassatoeresofragiliabitudiniemodidiviverechepotevanosembrarciintangibilifinoalsuoarrivo.Questeabitudiniequestimodidivivereeranocosìintrinsecamentelegatiallavitamodernachenonviprestavamopiùattenzione.Oggi,ciòchecisembrava“naturale”cessadiessereevidente.Cidobbiamoconfrontareconiltragicoesiamomessinuovamentedavantiailimitidellanostracondizione,alla“fragilitàdellecoseumane”,delleopereedelleistituzioni.Questotemposospesopuòesserel’occasioneperricentrarcisull’essenziale,perprovareacapirelesfidedelnostrotempoecominciareatrarrealcunelezioni.(...)Ledemocraziemodernesonodifronteaunasfidasenzaprecedentichemetteinlucelelorodebolezzeinterneeallostessotempoinvitaaunsussultoefaappelloallerisorseumanechesonosemprepresenti.Questaprovaacuisiamochiamatistaproducendounaselezionetraiparolai,ituttologiequellidicuipossiamofidarci,perchésannodicosaparlanoesiassumonoleproprieresponsabilitàneilorodiscorsieneiloroatti.Inquestocaso,l’educazioneprimaria,l’esperienzaumanaeprofessionale,lacondivisionediunsensocomunesonodecisivi.(...)Restiamolucidi:conquestacrisi,ilupinonsitrasformerannoinagnellieiregolamentidicontitrapoliticinonspariranno.Mal’amarezzaimpotenteel’osservazionecinicanonsembranopiùinvogaperaffrontarequestaprovasenzaprecedenti.L’epidemiaciobbligaaconfrontarcialtragicodellastoriasenzascappatoie.Aldidelleincertezzedellapolitica,spettaadognunodinoitrarneledovutelezioni. Byung-ChulHan(ElPais,22marzo) Inrealtàabbiamovissutoalungosenzanemici.LaGuerrafreddaèfinitamoltotempofa.Ultimamenteancheilterrorismoislamicosembraessersitrasferitoinzonelontane.(...)Viviamoinun’epocaincuiilparadigmaimmunitario,chesibasasullanegativitàdelnemico,hapersolasuavalidità.ComeaitempidellaGuerrafredda,lasocietàimmunologicamenteorganizzataècaratterizzatadaunavitacircondatadaconfinierecinzioni,cheimpedisconolacircolazioneacceleratadibeniecapitali.Laglobalizzazioneeliminatuttequestesoglieimmunitarieperdaremanoliberaalcapitale.(...)Ipericoliogginonstannonellanegativitàdelnemico,manell’eccessodipositività,chesiesprimecomeeccessodiprestazioni,eccessodiproduzioneeeccessodicomunicazione.Lanegativitàdelnemicononhapostonellanostrasocietàillimitatamentepermissiva.Larepressionedapartedeglialtrilasciailpostoalladepressione,losfruttamentodapartedeglialtrilasciailpostoall’autosfruttamentovolontarioeall’auto-ottimizzazione.Nellasocietàdellospettacolosicombattesoprattuttocontrosestessi. Ebbene,inmezzoaquestasocietàcosìimmunologicamenteindebolitadalcapitalismoglobale,ilvirusscoppiaimprovvisamente.Riempitidipanico,erigiamosoglieimmunitarieechiudiamodinuovoiconfini.Ilnemicoètornato.Nonstiamopiùcombattendocontronoistessi,macontroilnemicoinvisibiledall’esterno.L’eccessivopanicodifrontealvirusèunareazionesociale,ancheglobale,immunitariaalnuovonemico.Lareazioneimmunitariaècosìviolentaperchéabbiamovissutopermoltotempoinunasocietàsenzanemici,inunasocietàdipositività,eorailvirusèpercepitocomeunterrorepermanente. PaoloGiordano(CorrieredellaSera,21marzo) C’èunafrasediMargueriteDuraschel’insistenzasullaguerramiharicordato.Èunparadossoedicecosì:«Giàs’intravedelapace.Ècomeungrandebuiochecala.Èl’iniziodell’oblio».Dopounaguerratuttisiaffrettanoadimenticare,maqualcosadisimileaccadeconlamalattia:lasofferenzaciponeincontattoconveritàaltrimentioffuscate,metteinordineleprioritàesembraridarevolumealpresente,manonappenalaguarigionesopraggiungequelleilluminazionievaporano.Adessocitroviamonelmezzodiunamalattiaplanetaria.LapandemiastapassandolanostraciviltàairaggiXedemergonoveritàchesvanirannoalsuotermine.Amenochenondecidiamodiappuntarlesubito.Nell’assillodell’emergenza,chedasolaèsufficienteariempircilatestadinumeri,ditestimonianze,ditweet,didecreti,dimoltissimapauradobbiamoquindiscavarciunospazioperdeiragionamentidiversi,perosaredomandegrandiosechetrentagiornifaciavrebberofattosorridereperlaloroingenuità:quandosaràfinita,vorremodavveroreplicareunmondoidenticoaquellodiprima?(...)Amenochenonosiamoriflettereorasuciòchenonvorremmoritornasseuguale,ognunoperepoiinsieme.Iononsocomesirendauncapitalismomostruosounpo’menomostruoso,nonsocomesicambiunsistemaeconomico,nonsocomesipossarifondareilnostropattoconl’ambiente.Nonsononemmenosicurodisapermodificareilmiocomportamento.Masopercertochenonsipuòfarenessunadiquestecoseseprimanonsièosatopensarle. OlgaTokarczuk(CorrieredellaSera,3aprile) Nonsaràforsechesiamotornatiaunnormaleritmodivita?Chenonèilvirusl’alterazionedellanorma,mapropriol’oppostochequelmondofebbrilediprimadelviruseraanormale?Ilvirusdelrestociharicordatoqualcosacheabbiamonegatoconpassionechesiamoesserifragili,costruitidellamateriapiùdelicata.Chemoriamo,chesiamomortali.(...)Cihafattocapirecheindipendentementedaquantocisentiamodebolieindifesidifronteaipericoli,cisonointornoanoipersoneancorapiùdeboli,chehannobisognodiaiuto.Ciharicordatodiquantosianodelicatiinostrigenitorianzianieinonniediquantoabbianodirittoallanostracura.Cihamostratochelanostrafreneticamobilitàmetteinpericoloilmondo.Ehaevocatoquelladomandachediradoabbiamoavutoilcoraggiodiporci:checosacerchiamodavvero?